ข้ามไปเนื้อหา

ปรัชญากับเศรษฐศาสตร์

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

ปรัชญากับเศรษฐศาสตร์ หรือปรัชญาของเศรษฐศาสตร์ เป็นหัวข้อที่ศึกษา เช่น ทฤษฎีการเลือกเชิงเหตุผล การประเมินผลลัพธ์ทางเศรษฐกิจ สถาบันและกระบวนการ และ ภววิทยาของปรากฏการณ์ทางเศรษฐกิจ รวมถึงความเป็นไปได้ในการรับความรู้ของพวกเขา

ปรัชญาเศรษฐศาสตร์แบ่งออกเป็นสามหัวข้อซึ่งถือได้ว่าเป็นสาขาของ ทฤษฎีการปฏิบัติ, จริยศาสตร์ (ปรัชญาสังคมและการเมืองเชิงบรรทัดฐาน) และ ปรัชญาวิทยาศาสตร์ ทฤษฎีเศรษฐศาสตร์เกี่ยวกับเหตุผล สวัสดิการ และ ทางเลือกทางสังคม ปกป้องวิทยานิพนธ์เชิงปรัชญาที่สำคัญมักจะได้รับการแจ้งจากวรรณคดีปรัชญาที่เกี่ยวข้องและเป็นที่สนใจของผู้สนใจในทฤษฎีการปฏิบัติ จิตวิทยาเชิงปรัชญาและปรัชญาสังคมและการเมือง

เศรษฐศาสตร์ ได้รับความสนใจเป็นพิเศษสำหรับผู้ที่สนใจในญาณวิทยา และปรัชญาวิทยาศาสต เนื่องจากมีลักษณะเฉพาะที่ละเอียดและมีคุณสมบัติที่เปิดเผยของ วิทยาศาสตร์ธรรมชาติ ในขณะที่วัตถุนั้นประกอบไปด้วยปรากฏการณ์ทางสังคม [1]

ขอบเขต

[แก้]

ความหมายและภววิทยาของเศรษฐศาสตร์

[แก้]

คำถามที่มักจะกล่าวถึงในปรัชญาสาขาย่อยต่าง ๆ (ปรัชญาของ X ) คือ " X คืออะไร?" วิธีการทางปรัชญาของคำถาม "เศรษฐศาสตร์คืออะไร" มีโอกาสน้อยที่จะให้คำตอบมากกว่าการสร้างแบบสำรวจของปัญหาที่ความยุ่งยากและข้อโต้แย้งในการจำกัดความ ข้อพิจารณาที่คล้ายกันนี้ใช้เป็นบทนำในการอภิปรายเพิ่มเติมเกี่ยวกับวิธีวิทยาในหัวข้อ คำจำกัดความของเศรษฐศาสตร์แตกต่างกันไปตามกาลเวลาจากต้นกำเนิดของหัวข้อในยุคสมัยใหม่ที่สะท้อนให้เห็นถึงความกังวลทางโปรแกรมและความแตกต่างของผู้อธิบาย [2]

ปัญหาเชิงภววิทยายังคงเกิดขึ้นต่อไปกับคำถาม ที่ว่า "อะไรคือ ... " ที่กล่าวถึงในปรากฏการณ์ทางเศรษฐกิจขั้นพื้นฐาน เช่น "อะไร คือ คุณค่าทาง (เศรษฐกิจ) ? หรือ "ตลาดคืออะไร" แม้ว่ามันจะเป็นไปได้ที่จะตอบคำถามเหล่านี้ด้วยการนิยามคำจำกัดความทางวาจาที่แท้จริง แต่คุณค่าทางปรัชญาของการตั้งคำถามดังกล่าวนั้นมีจุดมุ่งหมายที่จะเปลี่ยนมุมมองทั้งหมดตามธรรมชาติของรากฐานทางเศรษฐศาสตร์ ในกรณีที่เกิดขึ้นได้ยากซึ่งความพยายามในการเปลี่ยนแปลงเชิงภววิทยานั้นได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวาง ผลกระทบแต่ละระลอกนั้นแพร่ขยายออกจากขอบเขตของวิชาเศรษฐศาสตร์ทั้งหมด [3]

วิธีวิทยาและญาณวิทยาของเศรษฐศาสตร์

[แก้]

ญาณวิทยาเกี่ยวข้องกับวิธีที่เรารู้เกี่ยวกับสิ่งต่าง ๆ ในปรัชญาเศรษฐศาสตร์ หมายถึง การตั้งคำถาม เช่นประเภทของ "การเรียกร้องความจริง" ที่สร้างขึ้นโดยทฤษฎีเศรษฐศาสตร์ - ตัวอย่างเช่น เราอ้างว่าทฤษฎีมีความเกี่ยวข้องกับความเป็นจริงหรือการรับรู้หรือไม่? เราจะพิสูจน์ทฤษฎีเศรษฐศาสตร์ได้อย่างไร - ตัวอย่างเช่น ทฤษฎีเศรษฐศาสตร์ทุกทฤษฎีต้องพิสูจน์ให้เป็นจริงหรือไม่? ทฤษฎีเศรษฐศาสตร์มีความแม่นยำเพียงใดและพวกเขาสามารถอ้างสิทธิ์ในสถานะของวิทยาศาสตร์ที่แน่นอน - ตัวอย่างเช่น การคาดการณ์ทางเศรษฐกิจมีความน่าเชื่อถือมากพอกับการทำนายเหตุการณ์ในทางวิทยาศาสตร์ธรรมชาติหรือไม่ และเพราะเหตุใด อีกวิธีในการแสดงปัญหานี้คือการถามว่าทฤษฎีเศรษฐศาสตร์สามารถระบุ "กฎหมาย" ได้หรือไม่ นักปรัชญาวิทยาศาสตร์และนักเศรษฐศาสตร์ได้สำรวจประเด็นเหล่านี้อย่างละเอียดตั้งแต่ผลงานของอเล็กซานเดอร์ โรเซนเบิร์ก และ แดเนียล ฮอสแมน เป็นเวลากว่า 3 ทศวรรษ [4]

ทางเลือกที่มีเหตุผล ทฤษฎีการตัดสินใจและทฤษฎีเกม

[แก้]

วิธีการทางปรัชญาในทฤษฎีการตัดสินใจมุ่งเน้นไปที่แนวคิดพื้นฐานในทฤษฎีการตัดสินใจ - ตัวอย่างเช่น ในลักษณะของทางเลือกหรือความชอบ เหตุผล ความเสี่ยง และ ความไม่แน่นอน และตัวแทนทางเศรษฐกิจ [5] ทฤษฎีเกมมีการประยุกต์ใช้ร่วมกันระหว่างสาขาวิชาต่าง ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง คณิตศาสตร์ เศรษฐศาสตร์ และ ปรัชญา ทฤษฎีเกมยังคงมีการอภิปรายอย่างกว้างขวางในสาขาของปรัชญาเศรษฐศาสตร์ ทฤษฎีเกมสร้างขึ้นบนทฤษฎีการตัดสินใจและมีความสัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิดและและมีความเป็นสหวิทยาการอย่างยิ่ง [6]

จริยศาสตร์กับความยุติธรรม

[แก้]

จริยธรรมของระบบเศรษฐกิจเกี่ยวข้องกับประเด็นต่าง ๆ เช่น วิธีการที่ถูกต้อง (ยุติธรรม) เพื่อรักษาหรือ กระจายสินค้าทางเศรษฐกิจ ระบบเศรษฐกิจในฐานะที่เป็นผลิตภัณฑ์ของกิจกรรมส่วนรวมอนุญาตให้ตรวจสอบผลทางจริยธรรมของพวกเขาสำหรับผู้เข้าร่วมทั้งหมด จริยธรรมและเศรษฐศาสตร์เกี่ยวข้องกับการศึกษาเชิงจริยธรรมในทางเศรษฐศาสตร์สวัสดิการ [7] เป็นที่ถกเถียงกันอยู่ว่าความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดระหว่างเศรษฐศาสตร์สวัสดิการกับการศึกษาด้านจริยธรรมสมัยใหม่อาจเสริมสร้างทั้งสองด้าน ซึ่งรวมถึงเศรษฐศาสตร์เชิงพยากรณ์และเชิงพรรณนาเพื่อเหตุผลของพฤติกรรมที่ให้การพึ่งพาซึ่งกันและกันทางสังคม [8]

จริยธรรมกับความยุติธรรมทับซ้อนกับสาขาวิชาในวิธีต่างๆ แนวทางได้รับการยกย่องว่าเป็นปรัชญามากขึ้นเมื่อพวกเขาศึกษาพื้นฐาน - ตัวอย่างเช่น ทฤษฎีความยุติธรรมของ จอห์น รอว์ (1971) [9] และ อนาธิปไตย, รัฐและสังคมในอุดมคติ (1974) ของ โรเบิร์ต โนซิค 'ความยุติธรรม' ในสาขาเศรษฐศาสตร์เป็นหมวดย่อยของเศรษฐศาสตร์สวัสดิการ [10] โดยมีแบบจำลองที่ แสดงถึงความประสงค์ทางสังคมและจริยธรรมของทฤษฎีที่กำหนด ในทาง"ประยุกต์" รวมถึงกฎหมาย [11] และ การวิเคราะห์ต้นทุน - ผลประโยชน์ [12]

ประโยชน์นิยม ซึ่งเป็นหนึ่งในวิธีการทางจริยธรรมมีต้นกำเนิดที่ผสมผสานกับภาวะฉุกเฉินของความคิดทางเศรษฐกิจสมัยใหม่ ในปัจจุบันลัทธิประโยชน์นิยมได้แพร่หลายในทางจริยศาสตร์เชิงประยุกต์ซึ่งเป็นหนึ่งในแนวทางที่หลากหลาย วิธีการที่ไม่ได้ใช้แนวคิดประโยชน์นิยมในจริยศาสตร์เชิงประยุกต์ก็มีการใช้เมื่อตั้งคำถามจริยศาสตร์ของระบบเศรษฐกิจ เช่น วิธีการตามสิทธิ ( deontological ) [13]

อุดมการณ์ทางการเมืองจำนวนมากสะท้อนถึงจริยศาสตร์ของระบบเศรษฐกิจในทันที ยกตัวอย่างเช่น คาร์ล มากซ์ ได้รับยกย่องว่าเป็นนักปรัชญายุคแรกซึ่งมีผลงานที่โดดเด่นที่สุดเป็นเรื่องของปรัชญาเศรษฐศาสตร์ อย่างไรก็ตาม การวิพากษ์ระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยมของมากซ์ไม่ได้ขึ้นอยู่กับจริยศาสตร์ ความยุติธรรม หรือประเด็นทางศีลธรรมใด ๆ เขามุ่งเน้นไปที่ความขัดแย้งของระบบทุนนิยมโดยธรรมชาติผ่านมุมมองของกระบวนการซึ่งในปัจจุบันเรียกว่า ทฤษฎีวัตถุนิยมวิภาษวิธี

ความคิดทางเศรษฐกิจที่ไม่ใช่กระแสหลัก

[แก้]

ปรัชญาเศรษฐศาสตร์กำหนดกฎเกณฑ์ของตนเองรวมถึงการตั้งคำถามเกี่ยวกับรากฐานหรือสมมติฐานของเศรษฐศาสตร์ รากฐานและสมมติฐานของเศรษฐศาสตร์ได้ถูกตั้งคำถามจากมุมมองของสิ่งที่น่าสังเกต แต่โดยทั่วไปแล้วจะอยู่ภายใต้กลุ่มที่เป็นตัวแทน หัวข้อเหล่านี้จึงรวมอยู่ในปรัชญาเศรษฐศาสตร์

  • Praxeology : วิทยาศาสตร์นิรนัยของการกระทำของมนุษย์บนฐานของหลักฐานที่รู้จักด้วยความมั่นใจว่าเป็นความจริงทางปรัชญา (ตามความแตกต่างของการวิเคราะห์ - สังเคราะห์ของ อิมมานูเอล ค้านท์) พัฒนาโดย Ludwig von Mises ภายในสำนักออสเตรีย ซึ่งเป็นความขัดแย้งที่ประหม่าต่อการสร้างแบบจำลองทางคณิตศาสตร์และการทดสอบสมมติฐานเพื่อตรวจสอบเศรษฐศาสตร์สำนักนีโอคลาสสิก [14] [15] ดูเพิ่มเติมที่ Praxeology
  • มุมมองข้ามวัฒนธรรมทางด้านเศรษฐกิจ: ตัวอย่างเช่น ชาวพุทธในภูฏานกระตุ้นให้เกิดแนวคิด " ความสุขมวลรวมของประชาชาติ " (แนะนำให้เป็นตัวชี้วัดการพัฒนาที่ดีกว่า GNI / GDP) อมรรตยะ เสน เป็นผู้สนับสนุนที่มีชื่อเสียงในการบูรณาการปรากฏการณ์ข้ามวัฒนธรรมเข้ากับความคิดเชิงเศรษฐกิจ [16] หัวข้อที่เกี่ยวข้อง: มานุษยวิทยาเชิงเศรษฐศาสตร์
  • มุมมองของลัทธิสตรีนิยมเกี่ยวกับเศรษฐศาสตร์ : เช่น Drucilla Barker & Edith Kuiper eds., Towards a feminist philosophy of economics. Routledge. 2003. ISBN 0-415-28388-4  ดูเพิ่มเติมได้ที่เศรษฐศาสตร์สตรีนืยม

นักวิชาการอ้างในวรรณคดี

[แก้]

สาขาวิชาที่เกี่ยวข้อง

[แก้]

จริยศาสตร์ของระบบเศรษฐกิจ เป็นพื้นที่ทับซ้อนระหว่าง จริยธรรมทางธุรกิจ และ ปรัชญาเศรษฐศาสตร์ ผู้ที่เขียนเกี่ยวกับจริยธรรมของระบบเศรษฐกิจมีแนวโน้มที่จะเรียกตัวเองว่า นักปรัชญาการเมือง มากกว่า นักจริยธรรมทางธุรกิจ หรือ นักปรัชญาทางเศรษฐกิจ มีการทับซ้อนกันอย่างมีนัยสำคัญระหว่างประเด็นทางทฤษฎีใน สาขาเศรษฐศาสตร์ และปรัชญาของเศรษฐศาสตร์ เนื่องจากเศรษฐศาสตร์เป็นที่ยอมรับกันโดยทั่วไปว่ามีต้นกำเนิดในด้านปรัชญา ประวัติศาสตร์ความคิดของเศรษฐศาสตร์จึงทับซ้อนกับปรัชญาของเศรษฐศาสตร์

หลักสูตร

[แก้]

มหาวิทยาลัยบางแห่งเปิดสอนหลักสูตรร่วมที่ผสมผสานกันระหว่างปรัชญา การเมืองและเศรษฐศาสตร์ หลักสูตรเหล่านี้ครอบคลุมถึงปัญหามากมายที่อภิปรายกันในทางปรัชญาและเศรษฐศาสตร์ แต่มีการตีความในวงกว้างมากกว่า มหาวิทยาลัยขนาดเล็กบางแห่ง อย่างเช่น วิทยาลัยเศรษฐศาสตร์และรัฐศาสตร์แห่งลอนดอน (LSE), มหาวิทยาลัย Erasmus แห่งรอทเทอร์ดาม, โรงเรียนธุรกิจโคเปนเฮเกน และ มหาวิทยาลัย Bayreuth เปิดสอนหลักสูตรปริญญาโทสาขาปรัชญาและเศรษฐศาสตร์

อ้างอิง

[แก้]
  1. "Philosophy of Economics, Stanford Encyclopedia of Philosophy".
  2. Roger E. Backhouse and Steven Medema (2008). "economics, definition of," The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition. Abstract.
       • _____. 2009. "Retrospectives: On the Definition of Economics," Journal of Economic Perspectives, 23(1), pp. 221–33. Abstract.
       • Adam Smith ([1776] 1976). An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. Oxford University Press. p. 428.
       • John Stuart Mill (1844). "On the Definition of Political Economy; and on the Method of Investigation Proper to It", Essay V, in
    Essays on Some Unsettled Questions of Political Economy.
       • Lionel Robbins (1932).
    An Essay on the Nature and Significance of Economic Science, Macmillan, p. 16.
  3. • Roger E. Backhouse and Steven Medema (2008). "economics, definition of," The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition. Abstract.
       • Uskali Mäki (2008). "scientific realism and ontology," The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition. Abstract.
  4. • D. Wade Hands (2008). "philosophy and economics," The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition. Abstract.
       • Roger E. Backhouse (2008). "methodology of economics," The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition. Abstract.
       • Alexander Rosenberg (1976). Microeconomic Laws: A Philosophical Analysis, University of Pittsburgh Press. Description เก็บถาวร 2012-01-12 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน and preview.
       • _____ (1983). "If Economics Isn't Science, What Is It?" Philosophical Forum, 14, pp. 296-314.
       • _____ (1986). "What Rosenberg's Philosophy of Economics Is Not," Philosophy of Science, 53(1), pp. 127-132.
       • Douglas W. Hands (1984). "What Economics Is Not: An Economist's Response to Rosenberg," Philosophy of Science, 51(3), p p. 495-503.
       • Bruce J. Caldwell ([1982] 1994). Beyond Positivism: Economic Methodology in the Twentieth Century, 2nd ed. Routledge. Preview.
       • Daniel M. Hausman (1980). "How to Do Philosophy of Economics," PSA: Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association, 1, pp. 353-362.
       • _____ (1983). "The Limits of Economic Science," in The Limits of Lawfulness: Studies on the Scope and Nature of Scientific Knowledge, N. Rescher, ed. Reprinted in D.M. Hausman (1992 Essays on Philosophy and Economic Methodology, pp. 99-108.
       • Daniel M. Hausman (1989). "Economic Methodology in a Nutshell," Journal of Economic Perspectives, 3(2), pp. 115-127.
       • _____ (1992). The Inexact and Separate Science of Economics. Description, to ch. 1 link, preview, and reviews, 1st pages: [1][2].
       • Kevin D. Hoover (1995). "Review Article: Why Does Methodology Matter for Economics?" Economic Journal, 105(430), pp. 715-734.
       • Vernon L. Smith (2003). "Constructivist and Ecological Rationality in Economics," American Economic Review, 93(3), pp. 465-508. เก็บถาวร 2012-01-11 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
       • _____ (2008). "experimental economics," The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition, Abstract.
       • Francesco Guala (2005). The Methodology of Experimental Economics, Cambridge. Description/contents links and ch. 1 excerpt. เก็บถาวร 2012-09-17 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
  5. Paul Anand (1993,1995). "Foundations of Rational Choice Under Risk". Oxford. Oxford University Press.
  6. Cristina Bicchieri (1993). Rationality and Coordination. Cambridge. Description and chapter-preview links, pp. v-vi. Game-theory links.
  7. Amartya K. Sen (1970 [1984]). Collective Choice and Social Welfare. Elsevier. Description. เก็บถาวร 2011-05-01 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
      • Daniel M. Hausman and Michael S. McPherson (1993). "Taking Ethics Seriously: Economics and Contemporary Moral Philosophy," Journal of Economic Literature, 31(2), pp. 671-731 เก็บถาวร 2017-10-20 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน.
      • _____ and _____ ([1994] 2005), 2nd Ed. Economic Analysis and Moral Philosophy. Description and preview links. เก็บถาวร 2016-05-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
      • Hal R. Varian (1975). "Distributive Justice, Welfare Economics, and the Theory of Fairness," Philosophy & Public Affairs 4(3), pp. 223-247.
  8. Amartya Sen (1987). On Ethics and Economics, Blackwell, back cover. Description เก็บถาวร 2012-01-11 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน and chapter-preview links.
  9. Amartya Sen (1990). "Justice: Means versus Freedoms," Philosophy & Public Affairs, 19(2), pp. 111-121.
  10. In the Journal of Economic Literature classification codes at JEL: D63, wedged on the same line between 'Equity' and 'Inequality'.
  11. Richard Posner (1981). The Economics of Justice. Description เก็บถาวร 2009-12-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน and chapter links, pp. xi-xiii.
       • David A. Hoffman and Michael P. O'Shea (2002). "Can Law and Economics Be Both Practical and Principled?" Alabama Law Review, 53(2), pp. 335-420 เก็บถาวร 2013-05-23 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน.
  12. Sven Ove Hansson (2010). "cost–benefit analysis: philosophical issues," The New Palgrave Dictionary of Economics, Online Edition. Abstract.
  13. Marc Fleurbaey (2008). "ethics and economics," The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition. Abstract.
  14. What Is the Mises Institute? Mission Statement.
  15. Praxeology: The Methodology of Austrian Economics Praxeology: The Methodology of Austrian Economics. Murray N. Rothbard (1976)
  16. Amartya Sen (2008). "Culture and Development." เก็บถาวร 2011-10-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

แหล่งอ้างอิง

[แก้]
  • Boulding, Kenneth E. (1969). "Economics as a Moral Science," American Economic Review, 59(1), pp. 1-12.
  • Caldwell, Bruce (1987). "positivism," The New Palgrave: A Dictionary of Economics, v.3, pp. 921–23.
  • Downie, R.S. (1987). "moral philosophy," The New Palgrave: A Dictionary of Economics, v. 3, pp. 551–56.
  • Hands, D. Wade, ed. (1993). The Philosophy and Methodology of Economics, Edward Elgar. 3 v. Description and Table of Contents links.
  • Davis, John B., Alain Marciano, Jochen Runde, eds. (2004). The Elgar Companion to Economics and Philosophy. Description & Table of Contents links เก็บถาวร 2013-06-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน and Introduction and ch. 1 previews เก็บถาวร 2013-06-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน via sidebar scrolling. Articles from 1925 & 1940-1991.
  • Hausman, Daniel M. (1992). Essays on Philosophy and Economic Methodology. Description, ch. 1 link. Chapter-preview links.
  • _____, ed. ([1984] 2008). The Philosophy of Economics: An Anthology, 3rd ed. Cambridge. Description & Table of contents links and Introduction. From John Stuart Mill on.
  • Heilbroner, Robert L. ([1953] 1999). The Worldly Philosophers: The Lives, Times, and Ideas of the Great Economic Thinkers, 7th ed. Scroll to chapter-preview links.
  • Hodgson, Bernard (2001). Economics as Moral Science. Description and chapter-preview links, pp. xi-xiv.
  • Peil, Jan, and Irene van Staveren, eds. (2009). Handbook of Economics and Ethics, Edward Elgar. Description and preview.
  • Putnam, Hilary (1993). "The Collapse of the Fact/Value Dichotomy," in Martha Nussbaum and Amartya Sen, ed. The Quality of Life, pp. 143–157. Oxford. Reprinted in Putnam (2002), Part I, pp. 5 -64.
  • _____ (2002). The Collapse of the Fact/Value Dichotomy and Other Essays, Description and chapter-preview links.
  • Robinson, Joan (1962). Economic Philosophy. Description and scroll to chapter and previews.
  • Rubinstein, Ariel (2006). "Dilemmas of an Economic Theorist," Econometrica, 74(4), pp. 865-883 (close Page tab).
  • Szenberg, Michael, ed. (1992). Eminent Economists: Their Life Philosophies, Cambridge. Description and preview.
  • Walsh, Vivian (1961). Scarcity and Evil]: An Original Exploration of Moral Issues on the Frontier Between Guilt and Tragedy. Prentice-Hall.
  • _____ (1987). "philosophy and economics," The New Palgrave: A Dictionary of Economics, v. 3, pp. 861–869.
  • _____ (1996). Rationality, Allocation, and Reproduction. Cambridge. Description and scroll to chapter-preview links.

วารสาร

[แก้]

เชื่อมโยงภายนอก

[แก้]