ตำลึง

บทความนี้เกี่ยวกับพืช สำหรับหน่วยเงิน ดูที่ ตำลึง (หน่วยเงิน)

ตำลึง
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
ไม่ถูกจัดอันดับ:	Angiosperms
ไม่ถูกจัดอันดับ:	Eudicots
ไม่ถูกจัดอันดับ:	Rosids
อันดับ:	Cucurbitales
วงศ์:	Cucurbitaceae
สกุล:	Coccinia
สปีชีส์:	C. grandis
ชื่อทวินาม
Coccinia grandis (L.) J.Voigt, Bryonia grandis L., Coccinia cordifolia auct. non (L.) Cogn., Coccinia indica Wight & Arn.

ตำลึง (ชื่อวิทยาศาสตร์: Coccinia grandis (L.) Voigt) เป็นไม้เลื้อยที่มีมือจับใช้สำหรับเลื้อยเกาะต้นไม้ใหญ่หรือไม้ปักหลัก มีสีเขียวจัดเป็นสมุนไพรไทย ตำลึงมีชื่อท้องถิ่นอื่นอีกคือ ผักแคบ (ภาคเหนือ) แคเด๊าะ (กะเหรี่ยงและแม่ฮ่องสอน) ตำลึง,สี่บาท (ภาคกลาง) ผักตำนิน (ภาคอีสาน)

ลักษณะ

ลำต้นเป็นเถาไม้เลื้อยเนื้อแข็ง ใบเป็นใบเดี่ยว มีลักษณะเป็น 3 แฉก หรือ 5 แฉก กว้างและยาวประมาณ 4-8 เซนติเมตร โคนใบมีลักษณะเป็นรูปหัวใจ มีมือเกาะยื่นออกมาจากที่ข้อ ดอกเป็นดอกเดี่ยวหรือดอกคู่ มีลักษณะเป็นรูประฆัง กลีบดอกสีขาว แยกเพศอยู่คนละต้น ดอกออกตรงที่ซอกใบ ลักษณะของผลเป็นวงรีทรงยาวสีเขียวอ่อน เมื่อยามแก่จัดจะเป็นสีแดง เป็นที่ชื่นชอบของนกนานาชนิด

การเพาะพันธุ์

• ใช้เมล็ดจากผลแก่หยอดลงในหลุม ปลูกได้ดีในดินร่วนซุย หลังจากที่ต้นกล้างอกก็ให้หาไม้มาปักเพื่อให้ต้นตำลึงใช้เลื้อย
• นำเถาแก่มาตัดให้ได้ขนาด 4-6 นิ้ว ปักลงในถุงเพาะชำ หลังออกรากและใบงอกแล้วก็นำไปปลูกลงหลุม

สารเคมี

ในตำลึงมีสารเอนไซม์อะไมเลส ช่วยในการย่อยแป้ง และในตำลึงก็มีสารอาหารชื่อว่าบีตา-แคโรทีน

ประโยชน์

สรรพคุณทางยา

• ใบใช้ในการแก้ไข้ตัวร้อน ตาแดง ตาเจ็บ
• เถานำน้ำต้มจากเถาตำลึงมาหยอดตาแก้ตาแดง ตาฟาง
• ดอกตำลึงช่วยทำให้หายจากอาการคันได้
• รากใช้แก้อาการอาเจียน ตาฝ้า
• น้ำยางจากต้นและใบช่วยลดน้ำตาลในเลือด

ประกอบอาหาร

ยอดนำไปใส่ในแกงจืดกับหมูบะช่อ ผลตำลึงอ่อนรับประทานได้ รสหวาน ถ้าแก่แล้วจะออกรสขม ผลตำลึงอ่อนนำไปแกงเลียง แกงเผ็ด แกงคั่ว แกงเขียวหวาน นำไปแช่อิ่มดิบๆหรือดองแบบเดียวกับแตงกวา