เขตการปกครองของไต้หวัน

ไต้หวัน หรือเรียกในชื่อทางการว่า สาธารณรัฐจีน แบ่งเขตการปกครองตามกฎหมายออกเป็นหลายระดับ เนื่องจากไต้หวันมีสถานะทางการเมืองที่ซับซ้อน ทำให้ระบบการแบ่งเขตการปกครองโดยนิตินัยเดิมที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญ และระบบพฤตินัยที่ใช้อยู่ในปัจจุบัน มีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญ

ตามรัฐธรรมนูญ สาธารณรัฐจีนแบ่งออกเป็น มณฑล และนครปกครองโดยตรง โดยแต่ละมณฑลแบ่งออกเป็น นครภายใต้มณฑล และเทศมณฑล (อำเภอ) แต่ในปัจจุบัน มณฑลได้รับการปรับปรุงให้มีประสิทธิภาพ และไม่มีบทบาทหน้าที่อีกต่อไป

ด้วยความที่มณฑลไม่มีบทบาทหน้าที่ในทางปฏิบัติ ไต้หวันจึงมีการแบ่งเขตการปกครองระดับบนสุดออกเป็น 22 แห่ง โดยแต่ละแห่งจะมีรัฐบาลท้องถิ่นที่นำโดยหัวหน้าที่มาจากการเลือกตั้งและสภาท้องถิ่น งานที่รัฐบาลท้องถิ่นรับผิดชอบหรือรับผิดชอบบางส่วน ได้แก่ การบริการสังคม การศึกษา การวางผังเมือง การโยธาสาธารณะ การจัดการน้ำ การคุ้มครองสิ่งแวดล้อม การขนส่ง และความปลอดภัยสาธารณะ และเขตการปกครองระดับบนสุดจึงมีอยู่ด้วยกัน 3 ประเภท ได้แก่ นครปกครองโดยตรง นครภายใต้มณฑล และเทศมณฑล (อำเภอ) โดยที่ทั้งนครปกครองโดยตรงและนครภายใต้มณฑลจะแบ่งย่อยออกเป็นเขต ส่วนเทศมณฑลจะแบ่งย่อยออกเป็นเมือง ตำบล และนครภายใต้เทศมณฑล เขตการปกครองเหล่านี้สามารถปกครองตนเองได้ระดับหนึ่ง และมีหน่วยงานของรัฐที่มีผู้นำที่มาจากการเลือกตั้งและสภาท้องถิ่น ซึ่งจะแบ่งหน้าที่ความรับผิดชอบร่วมกันกับเทศมณฑล

เมื่อสาธารณรัฐจีนล่าถอยมายังไต้หวันในปี 1949 สาธารณรัฐจีนมีดินแดนที่อ้างสิทธิ์ซึ่งประกอบด้วย 35 มณฑล, 12 นครปกครองโดยตรง, 1 เขตปกครองพิเศษ และ 2 เขตปกครองตนเอง อย่างไรก็ตาม สาธารณรัฐจีนได้ควบคุมเพียงแค่มณฑลไต้หวัน และเกาะบางเกาะของมณฑลฝูเจี้ยนเท่านั้น นอกจากนี้ สาธารณรัฐจีนยังได้ควบคุมเกาะปราตัสและเกาะไท่ผิงในหมู่เกาะสแปรตลี ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของหมู่เกาะทะเลจีนใต้ที่มีข้อพิพาท โดยหลังจากการถอยล่าไปไต้หวันของสาธารณรัฐจีน บรรดาเกาะดังกล่าวได้รับการกำหนดให้อยู่ภายใต้การบริหารของนครเกาสฺยง

นับตั้งแต่ปี 1949 รัฐบาลได้ทำการเปลี่ยนแปลงพื้นที่ภายใต้การควบคุม ได้แก่ ยกไทเปให้กลายเป็นนครปกครองโดยตรงในปี 1967 เช่นเดียวกับเกาสฺยงในปี 1979 และปรับปรุงการบริหารระดับมณฑลให้มีความคล่องตัวขึ้น โดยถ่ายโอนอำนาจหน้าที่ของมณฑลไปยังรัฐบาลกลาง (มณฑลฝูเจี้ยนในปี 1956 และมณฑลไต้หวันในปี 1998) ในปี 2010 ได้มีการยกฐานะซินเป่ย์ ไถจง และไถหนาน ขึ้นเป็นนครปกครองโดยตรง และในปี 2014 ได้มีการยกฐานะเทศมณฑลเถายฺเหวียน ขึ้นเป็นนครปกครองโดยตรง การยกฐานะครั้งนี้ทำให้เขตการปกครองต่าง ๆ ที่กล่าวไปมีฐานะปัจจุบันเป็นเขตการปกครองระดับบนสุด

ตามมาตรา 4 ของรัฐบัญญัติการปกครองส่วนท้องถิ่น กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับนครปกครองโดยตรงยังมีผลบังคับใช้กับเทศมณฑลที่มีประชากรเกิน 2 ล้านคนด้วย แม้ว่าในปัจจุบันบทบัญญัตินี้จะไม่ได้บังคับใช้กับเทศมณฑลใด ๆ ของไต้หวัน แต่ก็เคยบังคับใช้กับเทศมณฑลไทเป (ปัจจุบันคือนครซินเป่ย์) และเทศมณฑลเถายฺเหวียน (ปัจจุบันคือนครเถายฺเหวียน)

ประวัติศาสตร์

เมื่อประเทศจีนเปลี่ยนแปลงรูปแบบรัฐจากระบอบราชาธิปไตยเป็นระบอบสาธารณรัฐในปี 1912 นั้น พรรคชาตินิยม (國民黨 Guómíndǎng; Kuomintang) ได้เถลิงอำนาจในประเทศจีน เขตการปกครองยังคงเป็นเหมือนในสมัยราชาธิปไตย เวลานั้น ประเทศจีนมี

• มณฑล (province) 35 แห่ง
• เทศบาล (municipality) 12 แห่ง
• เขตปกครองพิเศษ (special administrative region) 1 แห่ง และ
• ภูมิภาค (region) 2 แห่ง คือ มองโกเลีย กับทิเบต

เฉพาะพื้นที่ไต้หวันปัจจุบันนั้นเดิมประกอบด้วย มณฑลไต้หวัน (臺灣省 Táiwān Shěng; Taiwan Province) และมณฑลฝูเจี้ยน (福建省 Fújiàn Shěng; Fujian Province)

ต่อมาในปี 1949 สงครามกลางเมืองส่งผลให้พรรคสังคมนิยม (共产党 Gòngchǎndǎng; Communist Party) ได้เป็นใหญ่ในประเทศจีน พรรคสังคมนิยมเปลี่ยนรูปแบบการปกครองจากระบอบประชาธิปไตยเป็นระบอบสังคมนิยม และเรียกประเทศเสียใหม่ว่า "สาธารณรัฐประชาชนจีน" พรรคชาตินิยมจึงหนีไปยังเกาะไต้หวัน และจัดตั้งการปกครองบนพื้นที่ไต้หวันแยกเป็นประเทศต่างหากจากสาธารณรัฐประชาชนจีน เรียกว่า "สาธารณรัฐจีน" แต่พรรคสังคมนิยมยังคงถือว่า พื้นที่ไต้หวันเป็นส่วนหนึ่งของสาธารณรัฐประชาชนจีน กับทั้งสาธารณรัฐจีนเองก็ยังไม่เป็นที่ยอมรับของนานาชาติว่าเป็นประเทศเอกราชมาจนปัจจุบัน

สาธารณรัฐจีนนั้นชั้นแรกยังบริหารตามเขตการปกครองเดิม คือ มีมณฑลไต้หวัน กับมณฑลฝูเจี้ยน และมณฑลทั้ง 2 แบ่งออกเป็นเทศบาลมณฑล และเทศมณฑล กับทั้งมีเขตการปกครองพิเศษเรียกว่า เทศบาลพิเศษ อยู่ในสังกัด แต่ภายหลังมีการจัดระเบียบใหม่ ในช่วงปี 1967 ถึง 2010 มีการแยกเทศบาลพิเศษออกจากมณฑลเพื่อให้ปกครองตนเองโดยขึ้นตรงต่อรัฐบาลกลาง นอกจากนี้ ตั้งแต่ปี 1997 เป็นต้นมา มีการให้เทศบาลมณฑลกับเทศมณฑลปกครองตนเองโดยขึ้นตรงต่อรัฐบาลกลางเช่นกัน ไม่ปกครองผ่านมณฑลอีก แต่ยังคงสังกัดมณฑลอย่างเดิม ปัจจุบัน มณฑลจึงเหลืออยู่แต่ในนาม แต่ก็ยังมิได้ยุบเลิกไปเสียทีเดียว

ดินแดน

ในปี 1945 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 สาธารณรัฐจีนได้ไต้หวัน (ฟอร์โมซา) และเผิงหู (เพสคาโดเรส) จากจักรวรรดิญี่ปุ่น ต่อมาในปี 1949 และ 1950 รัฐบาลสาธารณรัฐจีนที่นำโดยก๊กมินตั๋งแพ้สงครามกลางเมืองจีน จึงถอยไปตั้งรัฐบาลที่ไทเป ไต้หวัน รัฐบาลสาธารณรัฐจีนสูญเสียอำนาจปกครองเกือบทั้งหมดในจีนแผ่นดินใหญ่ โดยเหลือเพียงเกาะนอกชายฝั่งบางส่วนเท่านั้น

• มณฑลไต้หวัน: เกาะไต้หวัน (ฟอร์โมซา) และเผิงหู (เพสคาโดเรส) สืบทอดมาจากไต้หวันภายใต้การปกครองของจักรวรรดิญี่ปุ่น
• มณฑลฝูเจี้ยน: จินเหมิน (Quemoy) และหมู่เกาะหมาจู่ สืบทอดมาจากจีนแผ่นดินใหญ่ภายใต้การปกครองของสาธารณรัฐจีน
• เขตบริหารพิเศษไหหลำ: เดิมบริหารโดยสาธารณรัฐจีน แต่เกาะนี้ได้ถูกสาธารณรัฐประชาชนจีนยึดครองในปี 1950 และกลายเป็นมณฑลไหหลำตั้งแต่นั้นมา
• มณฑลเจ้อเจียง: เดิมบริหารโดยสาธารณรัฐจีน แต่พื้นที่ส่วนใหญ่ของมณฑลได้ถูกสาธารณรัฐประชาชนจีนยึดครองในปี 1949 อย่างไรก็ตาม สาธารณรัฐจีนก็ได้ปกครองหมู่เกาะต้าเฉินมาจนถึงปี 1955
• มณฑลกวางตุ้ง: เดิมบริหารโดยสาธารณรัฐจีน แต่ยังคงเกาะปราตัสไว้และอยู่ภายใต้การบริหารส่วนหนึ่งของนครเกาสฺยง

การเปลี่ยนแปลงเขตการปกครอง

ข้างล่างนี้เป็นตารางสรุปการเปลี่ยนแปลงเขตการปกครองของไต้หวัน

ชื่อ	หมายเหตุ
มณฑลฝูเจี้ยน	เมืองหลวงของมณฑลย้ายจากฝูโจวมายังจินเฉิง เทศมณฑลจินเหมิน ในปี 1949 รัฐบาลมณฑลถูกลดขนาดลงในปี 1956 และยุบเลิกในปี 2019
มณฑลไต้หวัน	เมืองหลวงของมณฑลย้ายจากไทเปมายังหมู่บ้านใหม่จงซิงในปี 1956 รัฐบาลมณฑลถูกลดขนาดลงในปี 1998 และยุบเลิกในปี 2018
นครเกาสฺยง	เดิมเป็นนครภายใต้มณฑล ได้รับการยกฐานะเป็นนครปกครองโดยตรงในปี 1979 และในปี 2010 ได้ควบรวมเทศมณฑลเกาสฺยงเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของนครเกาสฺยง
นครซินเป่ย์ (นครไทเปใหม่)	เดิมเป็นเทศมณฑลไทเป ได้รับการยกฐานะเป็นนครปกครองโดยตรงในปี 2010
นครไถจง	ยกฐานะเป็นนครปกครองโดยตรงโดยการควบรวมนครไถจงกับเทศมณฑลไถจงในปี 2010
นครไถหนาน	ยกฐานะเป็นนครปกครองโดยตรงโดยการควบรวมนครไถหนานกับเทศมณฑลไถหนานในปี 2010
นครไทเป	เดิมเป็นนครภายใต้มณฑล ได้รับการยกฐานะเป็นนครปกครองโดยตรงในปี 1967
นครเถา-ยฺเหวียน	เดิมเป็นเทศมณฑลเถา-ยฺเหวียน ได้รับการยกฐานะเป็นนครปกครองโดยตรงในปี 2014

การยกฐานะครั้งนี้ทำให้เขตการปกครองต่าง ๆ ดังกล่าวมีฐานะปัจจุบันเป็นเขตการปกครองระดับบนสุด ซึ่งได้แก่ มณฑลในนาม 2 แห่งที่ไม่มีอำนาจหน้าที่ในการบริหาร, นครปกครองโดยตรง 6 แห่ง, และเขตการปกครองที่อยู่ภายใต้มณฑล ได้แก่ เทศมณฑล 13 แห่ง และนคร 3 แห่ง

ระบบปัจจุบัน

ภาพรวมของเขตการปกครองของสาธารณรัฐจีน

สาธารณรัฐจีน								ไทเป ซินเป่ย์ จีหลง เถา-ยฺเหวียน เทศมณฑลซินจู๋ นครซินจู๋ เหมียวลี่ ไถจง จางฮว่า เผิงหู หนานโถว ยฺหวินหลิน เทศมณฑลเจียอี้ นครเจียอี้ ไถหนาน เกาสฺยง ผิงตง อี๋หลาน ฮวาเหลียน ไถตง มณฑลไต้หวัน จินเหมิน เหลียนเจียง (หมาจู่) มณฑลฝูเจี้ยน ช่องแคบไต้หวัน ทะเลจีนใต้ ทะเลจีนตะวันออก ทะเลฟิลิปปิน (มหาสมุทรแปซิฟิก)
พื้นที่เสรี							แผ่นดินใหญ่
นครปกครองโดยตรง		มณฑล					ไม่ได้ปกครอง
		นคร	เทศมณฑล
เขต	เขต ชนพื้นเมือง ภูเขา	เขต	นคร ภายใต้ เทศมณฑล	เมือง	ตำบล	ตำบล ชนพื้นเมือง ภูเขา
หมู่บ้านในเมือง					หมู่บ้านชนบท
ละแวก

หมายเหตุ

นครปกครองโดยตรง เทศมณฑล และนครภายใต้มณฑล

บทความหลัก: นครปกครองโดยตรงของไต้หวัน, นครภายใต้มณฑล, และ เทศมณฑล (ไต้หวัน)

ปัจจุบันมีเขตการปกครองระดับบนสุดอยู่ 3 ประเภท จำนวนรวมทั้งสิ้น 22 แห่ง และบริหารโดยตรงโดยรัฐบาลกลาง (สภาบริหาร, Executive Yuan) ตามรัฐบัญญัติการปกครองท้องถิ่นของไต้หวัน เขตการปกครองที่มีประชากรมากกว่า 1.25 ล้านคน สามารถยกขึ้นเป็นนครปกครองโดยตรงได้ เขตการปกครองที่มีประชากรระหว่าง 0.5 ถึง 1.25 ล้านคน สามารถยกขึ้นเป็นนครได้ และเทศมณฑลที่มีประชากรมากกว่า 2 ล้านคน สามารถให้สิทธิพิเศษบางอย่างในการปกครองตนเองซึ่งออกแบบมาสำหรับนครปกครองโดยตรง

	ชื่อ	อักษรจีน	พินอิน	เป๊ะอวยจี	จำนวน
	นครปกครองโดยตรง	直轄市	zhíxiáshì	ti̍t-hat-chhī	6
	เทศมณฑล	縣	xiàn	koān	13
	นคร	市	shì	chhī	3

เขตการปกครองทั้ง 22 แห่งเหล่านี้ได้รับการบังคับใช้โดยรัฐบัญญัติการปกครองท้องถิ่น ในฐานะองค์กรปกครองตนเองท้องถิ่น แต่ละแห่งมีฝ่ายบริหารของตนเองที่เรียกว่า "รัฐบาลนคร/รัฐบาลเทศมณฑล" และฝ่ายนิติบัญญัติของตนเองที่เรียกว่า "สภานคร/สภาเทศมณฑล" ทั้งนายกเทศมนตรีนคร ผู้ปกครองเทศมณฑล และสมาชิกสภานิติบัญญัติ ทั้งหมดนี้ได้รับการเลือกตั้งจากประชาชนภายใต้เขตอำนาจของตนทุกสี่ปี

• นครปกครองโดยตรง 6 แห่ง, นครภายใต้มณฑล 3 แห่ง, และเทศมณฑล 10 แห่ง อยู่บนเกาะหลักไต้หวัน

นครปกครองโดยตรง	เทศมณฑล		นคร
นครเกาสฺยง นครซินเป่ย์ (นครไทเปใหม่) นครไถจง นครไถหนาน นครไทเป นครเถา-ยฺเหวียน	เทศมณฑลจางฮว่า เทศมณฑลเจียอี้ เทศมณฑลซินจู๋ เทศมณฑลฮวาเหลียน เทศมณฑลเหมียวลี่	เทศมณฑลหนานโถว เทศมณฑลผิงตง เทศมณฑลไถตง เทศมณฑลอี๋หลาน เทศมณฑลยฺหวินหลิน	นครเจียอี้ นครซินจู๋ นครจีหลง

• เทศมณฑลเผิงหู ปกครองหมู่เกาะเผิงหู
• เทศมณฑลจินเหมิน ปกครองหมู่เกาะจินเหมิน และหมู่เกาะอูชิว
• เทศมณฑลเหลียนเจียง ปกครองหมู่เกาะหมาจู่
• หมายเหตุ: นครเกาสฺยงยังปกครองเกาะปราตัส (เกาะตงชา) และเกาะไท่ผิง ของหมู่เกาะทะเลจีนใต้

เมือง ตำบล นครภายใต้เทศมณฑล และเขต

บทความหลัก: ตำบล (ไต้หวัน), นครภายใต้เทศมณฑล, และ เขต (ไต้หวัน)

เขตการปกครองระดับบนสุดทั้ง 22 แห่ง แบ่งย่อยออกเป็น 368 เขตการปกครอง สามารถจัดประเภทได้ดังตารางข้างล่างนี้

ชื่อ	อักษรจีน	พินอิน	เป๊ะอวยจี	อยู่ภายใต้การปกครองของ	มีอำนาจปกครองตนเอง	จำนวน
ตำบลชนพื้นเมืองภูเขา	山地鄉	shāndì xiāng	soaⁿ-tē hiong	เทศมณฑล	ใช่	24
ตำบล	鄉	xiāng	hiong	เทศมณฑล	ใช่	122
เมือง	鎭	zhèn	tìn	เทศมณฑล	ใช่	38
นครภายใต้เทศมณฑล	縣轄市	xiànxiáshì	koān-hat-chhī	เทศมณฑล	ใช่	14
เขตชนพื้นเมืองภูเขา	原住民區	yuánzhùmín qū	gôan-chū-bîn khu	นครปกครองโดยตรง	ใช่	6
เขต	區	qū	khu	นครปกครองโดยตรง นครภายใต้มณฑล	ไม่	164

เขตการปกครองระดับล่าง

บทความหลัก: หมู่บ้าน (ไต้หวัน)

เขตการปกครองทั้ง 368 แห่ง แบ่งย่อยออกเป็นหมู่บ้านและละแวก

ชื่อ	อักษรจีน	พินอิน	เป๊ะอวยจี	อยู่ภายใต้การปกครองของ	จำนวน
หมู่บ้านชนบท	村	cūn	chhun	ตำบลชนพื้นเมืองภูเขา ตำบล	7,835
หมู่บ้านในเมือง	里	lǐ	lí	เมือง นครภายใต้เทศมณฑล เขตชนพื้นเมืองภูเขา เขต
ละแวก	鄰	lín	lîn	หมู่บ้านชนบท หมู่บ้านในเมือง	147,877

ผู้ใหญ่บ้านจะได้รับการเลือกตั้งจากประชาชนที่อยู่ภายใต้เขตอำนาจของตนทุก ๆ สี่ปี และหัวหน้าละแวกจะได้รับการแต่งตั้งจากผู้ใหญ่บ้าน

ดูเพิ่ม

• มณฑลของประเทศจีน

แหล่งข้อมูลอื่น

• 地方制度法 [Local Government Act]. Ministry of Justice, Republic of China. สืบค้นเมื่อ 2017-01-01.
• "Romanizations for county-level and township-level entities" (PDF). Department of Land Administration, Ministry of the Interior, Republic of China. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2017-08-09. สืบค้นเมื่อ 2017-01-01.
• รายชื่อเขตการปกครองไต้หวันในอักษรโรมัน เก็บถาวร 2011-08-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน - กระทรวงมหาดไทย สาธารณรัฐจีน