หยุด แสงอุทัย

หยุด แสงอุทัย
เลขาธิการคณะกรรมการกฤษฎีกา
ดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2496 – พ.ศ. 2511
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	8 เมษายน พ.ศ. 2451
เสียชีวิต	30 ธันวาคม พ.ศ. 2522 (71 ปี) กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย
คู่สมรส	นางบุหงา แสงอุทัย

ศาสตราจารย์พิเศษ ดร. หยุด แสงอุทัย (8 เมษายน พ.ศ. 2451 — 30 ธันวาคม พ.ศ. 2522 ) อดีตเลขาธิการคณะกรรมการกฤษฎีกาและอาจารย์คณะนิติศาสตร์ ซึ่งได้รับการยกย่องว่าเป็นปรมาจารย์ทางสาขาวิชานิติศาสตร์ท่านหนึ่งของประเทศไทย

ศาสตราจารย์พิเศษ หยุด แสงอุทัย (นามเดิม สายหยุด แสงอุทัย) หรือ ศาสตราจารย์พิเศษ ดร. หยุด แสงอุทัย เกิดที่อำเภอบางกอกน้อย จังหวัดธนบุรี เป็นบุตรของ นายจ๋าย กับนางนุ่ม แสงอุทัย สมรสกับนางบุหงา แสงอุทัย มีธิดา 2 คนคือแพทย์หญิงณัฐวดี แสงอุทัย สไตนเฮาส์ และนางสาวใจงาม แสงอุทัย

ท่านถึงแก่อนิจกรรม ณ โรงพยาบาลธนบุรี กรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ 30 ธันวาคม พ.ศ. 2522 สิริอายุได้ 71 ปี 8 เดือน 22 วัน

การศึกษา

• พ.ศ. 2458 สอบไล่ได้ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 จากโรงเรียนมัธยมโฆษิตสโมสร
• พ.ศ. 2464 สอบไล่ได้ชั้น 5 ภาษาอังกฤษ (สูงสุด) จากโรงเรียนภาษาอังกฤษของสามัคยาจารย์สมาคม
• พ.ศ. 2466 สอบไล่ได้เป็นเนติบัณฑิตไทย จากโรงเรียนกฎหมาย กระทรวงยุติธรรม เป็นเนติบัณฑิตไทยคนสุดท้ายที่ได้รับพระราชทานครุยเนติบัณฑิตจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
• พ.ศ. 2469 สอบไล่ได้ชั้น 6 ภาษาอังกฤษ (อย่างเก่า) จากโรงเรียนอัสสัมชัญ
• พ.ศ. 2473 สอบไล่ได้ชั้นสูงสุด จากโรงเรียนภาษาสำหรับชาวต่างประเทศ มหาวิทยาลัยเบอร์ลิน
• พ.ศ. 2475 สอบไล่ได้ภาษาลาตินชั้นเล็ก จากโรงเรียนภาษาสำหรับชาวต่างประเทศ มหาวิทยาลัยเบอร์ลิน
• พ.ศ. 2479 ปริญญาเอกกฎหมายเยอรมัน ชั้นได้รับความชมเชยอย่างมาก (MAGNA CUM LAUDE) จากมหาวิทยาลัยเบอร์ลิน (Humboldt-Universität zu Berlin) โดยได้ทำวิทยานิพนธ์ด้านกฎหมายขัดกัน ในหัวข้อ "Die Einteilung der Sachen in bewegliche und unbewegliche im internationalen Privatrecht" ซึ่งมีอาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์ คือ ศาสตราจารย์ ดร.Martin Wolff ปรมาจารย์ด้านกฎหมายระหว่างประเทศแผนกคดีบุคคลและกฎหมายลักษณะทรัพย์

ประวัติการรับราชการ

• เริ่มรับราชการครั้งแรกในตำแหน่ง พลตำรวจกองฟังคดี
• เป็นข้าราชการวิสามัญชั้นโท สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา ภายหลังจากจบการศึกษาจากประเทศเยอรมนี
• ดำรงตำแหน่งเลขาธิการคณะกรรมการกฤษฎีกา เมื่อ พ.ศ. 2496 และได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นกรรมการร่างกฎหมายประจำจนกระทั่งเกษียณอายุราชการเมื่อ พ.ศ. 2511

นอกจากนี้ศาสตราจารย์พิเศษ ดร. หยุด แสงอุทัย ยังได้รับราชการพิเศษเป็นกรรมการในส่วนราชการต่างๆ และมีประวัติการทำงานนอกราชการเฉพาะที่สำคัญ ดังนี้

• เป็นกรรมการป้องกันภัยทางอากาศแห่งราชอาณาจักร เมื่อ พ.ศ. 2487
• เป็นกรรมการข้าราชการพลเรือนผู้ทรงคุณวุฒิ และเป็นกรรมการปรับปรุงกิจการศาลเมื่อ พ.ศ. 2497
• ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นตุลาการรัฐธรรมนูญเมื่อ พ.ศ. 2519
• เป็นราชบัณฑิตในสำนักธรรมศาสตร์และการเมือง ประเภทสังคมศาสตร์ สาขานิติศาสตร์ (รวมทั้งกฎหมายระหว่างประเทศแผนกคดีบุคคลและแผนกคดีอาญา) เมื่อ พ.ศ. 2516
• เป็นกรรมการสภาวิจัยแห่งชาติสาขานิติศาสตร์ ที่ปรึกษากฎหมายธนาคารแห่งประเทศไทยและธนาคารออมสิน เมื่อ พ.ศ. 2512

ประวัติในทางวิชาการ

ศาสตราจารย์พิเศษ ดร. หยุด แสงอุทัย เป็นผู้ที่มีบทบาทสำคัญในการร่าง และตรวจชำระสะสางหรือปรับปรุงประมวลกฎหมายอาญา ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา และกฎหมายอื่นๆ ของไทยเป็นจำนวนมาก ท่านจึงได้รับการยอมรับอย่างมากในทางวิชาการ ให้เป็นผู้บรรยายวิชากฎหมายของสำนักอบรมศึกษากฎหมายแห่งเนติบัณฑิตยสภา และสถาบันการศึกษาอื่นๆ ในลักษณะวิชาต่างๆ แทบทุกแขนง และที่มีชื่อเสียงมาก คือ กฎหมายรัฐธรรมนูญและกฎหมายอาญา ซึ่งท่านได้รับตำแหน่งและเกียรติคุณทางวิชาการที่สำคัญ ดังนี้

• ศาสตราจารย์พิเศษ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
• ศาสตราจารย์พิเศษ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
• ได้รับพระราชทานปริญญานิติศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ จากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
• ได้รับพระราชทานปริญญานิติศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ จากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

ศาสตราจารย์พิเศษ ดร. หยุด แสงอุทัย ได้แต่งตำราวิชากฎหมายเอาไว้ถึง 32 เล่ม บทความในทางกฎหมายประมาณ 50 บทความ และบันทึกท้ายคำพิพากษาศาลฎีกาอีกประมาณ 200 เรื่อง ซึ่งหลายเล่มได้รับการยกย่องให้เป็นมาตรฐานทางวิชาการและใช้ในการเรียนการสอนจนถึงปัจจุบัน ดู ข้อมูลจากสำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

ความเป็นอิสระทางวิชาการ

ศาสตราจารย์พิเศษ ดร. หยุด แสงอุทัย เป็นผู้ที่กล้าแสดงความคิดเห็นทางวิชาการของตนผ่านทางช่องทางต่างๆ เสมอ และเป็นผู้ที่สนับสนุนให้นักศึกษากฎหมายมีความคิดเห็นเป็นของตัวเอง อันจะทำให้วิชาการทางนิติศาสตร์มีความเจริญก้าวหน้า ไม่หยุดอยู่กับที่

ซึ่งการแสดงความคิดเห็นทางวิชาการอย่างตรงไปตรงมาของศาสตราจารย์พิเศษ ดร. หยุด โดยเฉพาะอย่างยิ่งความคิดเห็นทางวิชาการเกี่ยวกับสถาบันพระมหากษัตริย์ ทำให้ท่านต้องประสบกับมรสุมในชีวิตเสียเองระหว่างที่ดำรงตำแหน่งเลขาธิการคณะกรรมการกฤษฎีกา ในสมัยจอมพล ป. พิบูลสงครามเป็นนายกรัฐมนตรี ท่านถูกกล่าวหาว่า หมิ่นพระบรมเดชานุภาพ จากศัตรูทางการเมืองของจอมพล ป. พิบูลสงคราม ซึ่งเป็นผู้บังคับบัญชาของศาสตราจารย์พิเศษ ดร.หยุด โดยอ้างอิงจากบทความเรื่อง “อำนาจและความรับผิดชอบในระบอบประชาธิปไตย” ที่ท่านนำมาอ่านออกอากาศทางวิทยุกระจายเสียงของกรมประชาสัมพันธ์ เมื่อวันที่ 7 กุมภาพันธ์ 2499 ซึ่งใจความส่วนที่มีปัญหาคือ “องค์พระมหากษัตริย์ไม่พึงตรัสสิ่งใด ที่เป็นปัญหาหรือเรื่องราวเกี่ยวกับเศรษฐกิจ การเมือง หรือทางสังคมของประเทศโดยไม่มีรัฐมนตรีในคณะรัฐบาล เป็นผู้รับสนองพระบรมราชโองการ” โดยข้อความในตอนนี้ได้มีผู้นำไปโยงว่าเป็นปฏิกิริยาหลังจากการพระราชทานพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในวันกองทัพบกไทย เมื่อวันที่ 25 มกราคม 2499 ใจความตอนหนึ่งว่า “ให้ทหารรู้จักหน้าที่ในความเป็นทหาร ทหารไม่บังควรเล่นการเมือง” ที่มีผู้มองว่าเป็นพระราชวิจารณ์ต่อคณะรัฐบาลในขณะนั้น อย่างไรก็ตาม ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.หยุด แสงอุทัย ได้ยืนยันถึงความบริสุทธิ์ใจของท่านว่า “ถึงแม้ขณะนี้ผมก็ยังยืนยันว่าผมไม่ผิด ผมพูดตามหลักวิชาการ และเคยพูดแบบนี้ทางวิทยุกระจายเสียงมา ๗ ครั้งแล้ว เช่น ในวันเฉลิมพระชนมพรรษา วันฉัตรมงคล มีข้อความคล้ายคลึงกัน แต่ก็ไม่เห็นมีเรื่องอะไรแต่คราวนี้กลับเป็นเรื่องเป็นราวใหญ่โตไปได้ .... ส่วนที่ว่าผมกำลังรวบรวมหลักฐานที่จะฟ้องคุณสงวนและหนังสือพิมพ์ที่ลงข่าว เรื่องนี้นะหรือ ตราบใดที่ผมยังเป็นข้าราชการอยู่ ตราบนั้นผมจะไม่ฟ้องใครในฐานหมิ่นประมาทเลยเป็นอันขาด เพราะผมถือว่าใครทำดีทำชั่วคนเขารู้เอง สำหรับเรื่องที่ว่าผมหมิ่นพระมหากษัตริย์นั้น ผมสู้เต็มที่ ผมก็เป็นคนที่รักในหลวงคนหนึ่งเหมือนกัน เพราะผมรักพระองค์ท่าน ผมจึงไม่ต้องการให้ใครเอาในหลวงเป็นเครื่องมือ” ดู ["หนังสือพิมพ์ประชาธิปไตย วันที่ 16 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2499"]

จากบทความนั้นเอง สงวน ศิริสว่าง ส.ส.เชีงใหม่ จึงได้ทำหนังสือถึงอธิบดีกรมตำรวจให้ดำเนินคดีกับ ศ.พิเศษ หยุด แต่ก็ไม่ได้มีการดำเนินคดีแต่อย่างใด

แม้ว่าศาสตราจารย์พิเศษ ดร.หยุด แสงอุทัย จะถูกโจมตีจากผู้ที่ไม่หวังดีเพราะได้แสดงความคิดเห็นทางวิชาการเกี่ยวกับสถาบันพระมหากษัตริย์ แต่ท่านก็ยังคงยืนยันความคิดเห็นเดิม ในหลักการ “The King Can Do No Wrong” ซึ่งปรากฏในคำอธิบายรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2511 และคำอธิบายธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2515 ที่ท่านได้แต่งขึ้น

คติประจำใจของศาสตราจารย์พิเศษ ดร. หยุด แสงอุทัย

ชีวิตคนเราในโลกนี้ มีระยะเวลาจำกัด ตำแหน่ง ลาภ ยศ และทรัพย์สินที่เราพยายามขวนขวายหามา ถึงเวลาเข้าจริงก็ไม่มีอะไรเป็นของตัว ความดีงามตลอดจนชื่อเสียงทั้งหลาย เมื่อตายไป คนก็จะค่อยๆ ลืมไปสิ้น ฉะนั้น ถ้าเรามีโอกาสหาความรู้เข้าไว้ แล้วพยายามเขียนเพื่อสร้างตำราขึ้นมา ตำราเหล่านี้เท่านั้นที่จะไม่ตายไปพร้อมกับตัว แต่จะเป็นสิ่งที่ยังคงอยู่ และช่วยให้เยาวชนรุ่นหลังได้ใช้เป็นแนวทางในการศึกษา และเพิ่มพูนทางวิชาการต่อไป ไม่มีที่สิ้นสุด

— 

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

• พ.ศ. 2499 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
• พ.ศ. 2498 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)
• พ.ศ. 2510 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2496 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ))
• พ.ศ. 2485 – เหรียญช่วยราชการเขตภายใน การรบสงครามอินโดจีน (ช.ร.)
• พ.ศ. 2498 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

• เยอรมนี :
  • พ.ศ. 2510 - เครื่องอิสริยาภรณ์คุณธรรมแห่งสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี ชั้นที่ 2

อ้างอิง

• หนังสือ คำอธิบายรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2511 และธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2515 โดย ศาสตราจารย์ ดร. หยุด แสงอุทัย,รองศาสตราจารย์ ดร. วรเจตน์ ภาครัตน์ บรรณาธิการ
• หนังสือ หลักรัฐธรรมนูญทั่วไป โดย ศาสตราจารย์ ดร. หยุด แสงอุทัย, รองศาสตราจารย์ ดร. บุญศรี มีวงศ์อุโฆษ บรรณาธิการ
• หนังสือ อนุสรณ์งานพระราชทานเพลิง ศาสตราจารย์ ดร. หยุด แสงอุทัย โดย คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
• ศูนย์ข้อมูลการเมืองไทย. (ม.ป.ป.). หยุด แสงอุทัย. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: <[1] เก็บถาวร 2009-12-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน>. (เข้าถึงเมื่อ: 8 พฤศจิกายน 2552).
• คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. (ม.ป.ป.). ประวัติของศาสตราจารย์ ดร. หยุด แสงอุทัย. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: <[2] เก็บถาวร 2009-04-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน>. (เข้าถึงเมื่อ: 8 พฤศจิกายน 2552).