สภากรรมการองคมนตรี

สภากรรมการองคมนตรี เป็นคณะที่ปรึกษาราชการแผ่นดิน ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงแต่งตั้งองคมนตรี จำนวน 40 คน ตั้งเป็น สภากรรมการองคมนตรี ทำหน้าที่พิจารณาร่างกฎหมาย ต่อมาได้โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งองคมนตรี ขึ้นใหม่ทุกปีในวันที่ 4 เมษายน เนื่องในพระราชพิธีถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยา ในขณะที่กฎหมายกำหนดให้องคมนตรี ดำรงตำแหน่งจนถึงสิ้นรัชกาล และมีกำหนดหลังจากนั้นอีก 6 เดือน เมื่อสิ้นรัชกาลจึงมีองคมนตรีมากถึง 233 คน

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงแต่งตั้งคณะที่ปรึกษาขึ้นสามคณะ ประกอบด้วย อภิรัฐมนตรีสภา เสนาบดีสภา และ สภากรรมการองคมนตรี โดยอาศัยอำนาจตาม พระราชบัญญัติองคมนตรี พุทธศักราช ๒๔๗๐ ซึ่งทรงตราขึ้นมาใช้บังคับแทน พระราชบัญญัติปรีวีเคาน์ซิล พุทธศักราช ๒๔๑๗ ประกอบด้วยกรรมการองคมนตรีจำนวน 40 คน ซึ่งจะทรงตั้งจากองคมนตรี มีหน้าที่ประชุมปรึกษาหารือ ถวายความเห็นเกี่ยวกับสวัสดิภาพแห่งบ้านเมืองและประชาชน โดยกำหนดให้กรรมการองคมนตรี อยู่ในตำแหน่งได้ครั้งละ 3 ปี หลังจากนั้นอาจจะทรงแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งซ้ำอีกก็ได้

สภากรรมการองคมนตรี ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว มีทั้งสิ้น 2 ชุด คือ ชุดที่หนึ่ง ดำรงตำแหน่งตั้งแต่ 2 กันยายน 2470 - 31 มีนาคม 2474 และชุดที่สอง ตั้งแต่ 1 เมษายน 2474 - 31 มีนาคม 2476 ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 คณะราษฎรได้มีประกาศยกเลิกพระราชบัญญัติองคมนตรี เมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2475

รายนามกรรมการองคมนตรี ในรัชกาลที่ 7

ชุดที่หนึ่ง พ.ศ. 2470 - 2474

(2 กันยายน 2470 - 31 มีนาคม 2474)

1. พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์
2. พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทศศิริวงศ์
3. หม่อมเจ้าบวรเดช กฤดากร
4. หม่อมเจ้าเสรฐศิริ กฤดากร
5. หม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร
6. หม่อมเจ้าอมรทัต กฤดากร
7. หม่อมเจ้าอุปพัทธพงศ์ ศรีธวัช
8. เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม)
9. เจ้าพระยาวงศานุประพัทธ (หม่อมราชวงศ์สท้าน สนิทวงศ์)
10. เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี (สนั่น เทพหัสดิน ณ อยุธยา)
11. เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (แย้ม ณ นคร)
12. พระยาจินดาภิรมย์ราชสภาบดี (จิตร ณ สงขลา)
13. พระยาโชฎึกราชเศรษฐี (มิ้น เลาหเศรษฐี)
14. พระยาเทพวิทุรพหุลศรุตาบดี (บุญช่วย วณิกกุล)
15. พระยาเทพหัสดิน (ผาด เทพหัสดิน ณ อยุธยา)
16. พระยาเทพอรชุน (อุ่ม อินทรโยธิน)
17. พระยาบริบูรณ์ราชสมบัติ (หม่อมราชวงศ์มูล ดารากร)
18. พระยาเผด็จดุลบดี (เลียบ อรรถยุกติ)
19. พระยาเพชรดา (สอาด ณ ป้อมเพ็ชร์)
20. พระยาไพศาลศิลปสาตร์ (รื่น ศยามานนท์)
21. พระยามโนปกรณ์นิติธาดา (ก้อน หุตะสิงห์)
22. พระยามโหสถศรีพิพัฒน์ (เชิญ ปริชญานนท์)
23. พระยาวิสูตรสาครดิฐ (สาย โชติกเสถียร)
24. พระยาศรีธรรมาธิราช (เจิม บุณย์รัตพันธุ์)
25. พระยาจ่าแสนยบดี (ชิต สุวรรณวร)
26. พระยาศุภกรณ์บรรณสาร (นุ่ม วสุธาร)
27. พระยาสุรินทราชา (นกยุง วิเศษกุล)
28. พระยาสุริยานุวัตร (เกิด บุนนาค)
29. พระยาสุพรรณสมบัติ (ติณ บุนนาค)
30. พระยาอธิกรณ์ประกาศ (หลุย จาติกวณิช)
31. หม่อมเจ้าอลงกฎ ศุขสวัสดิ
32. หม่อมเจ้าถาวรมงคลวงศ์ ไชยันต์
33. พระยาราชนกูลวิบูลยภักดี (อวบ เปาโรหิตย์)
34. พระยาศรีสุริยราชวรานุวัตร (ศุข ดิษยบุตร์)
35. พระยาราชวังสัน (ศรี กมลนาวิน)
36. พระยามานวราชเสวี (ปลอด ณ สงขลา)
37. พระยาเฉลิมอากาศ (สุณี สุวรรณประทีป)
38. หม่อมเจ้าดำรัศดำรงค์ เทวกุล
39. พระยาอานุภาพไตรภพ (จำรัส เทพหัสดิน ณ อยุธยา)
40. พระยาโกมารกุลมนตรี (ชื่น โกมารกุล ณ นคร)

แต่งตั้งเพิ่มเติม

• หม่อมเจ้าวิวัฒนไชย ไชยยันต์ (3 เมษายน 2471 แทนหม่อมเจ้าบวรเดช กฤดากร ที่ไปดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงกลาโหม)
• พระยาสารศาสตร์ศิริลักษณ์ (สรรเสริญ สุขยางค์) (3 เมษายน 2471 แทน พระยาสุพรรณสมบัติ ที่ไปดำรงตำแหน่งเอกอัครราชทูต ประจำกรุงโตเกียว)
• พระยาพิพิธสมบัติ (ตาบ กุวานนท์)
• พระยาศรีธรรมราช (ทองคำ กาญจนโชติ)
• เจ้าพระยาพิชัยญาติ (ดั่น บุนนาค) (3 เมษายน 2472 แทนพระยาจินดาภิรมย์ ที่ไปดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงยุติธรรม)
• พระยาศรีวิสารวาจา (เทียนเลี้ยง ฮุนตระกูล) (3 เมษายน 2472 แทน หม่อมเจ้าอมรทัต กฤดากร ที่ไปดำรงตำแหน่งเอกอัครราชทูต ประจำกรุงวอชิงตัน)

ชุดที่สอง พ.ศ. 2474 - 2475

(1 เมษายน 2474 - 31 มีนาคม 2476) สิ้นสุดลงเมื่อคณะราษฎรได้มีประกาศยกเลิกพระราชบัญญัติองคมนตรี เมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2475

1. พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์
2. หม่อมเจ้าสกลวรรณากร วรวรรณ
3. เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม)
4. เจ้าพระยาวงศานุประพัทธ (หม่อมราชวงศ์สท้าน สนิทวงศ์)
5. เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี (สนั่น เทพหัสดิน ณ อยุธยา)
6. เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (แย้ม ณ นคร)
7. เจ้าพระยาพิชัยญาติ (ดั่น บุนนาค)
8. เจ้าพระยาศรีพิพัฒน์ (หม่อมราชวงศ์มูล ดารากร)
9. พระยาเทพวิทุรพหุลศรุตาบดี (บุญช่วย วณิกกุล)
10. พระยาเทพหัสดิน (ผาด เทพหัสดิน ณ อยุธยา)
11. พระยาราชนกูลวิบูลยภักดี (รื่น ศยามานนท์)
12. พระยามโนปกรณ์นิติธาดา (ก้อน หุตะสิงห์)
13. พระยามโหสถศรีพิพัฒน์ (เชิญ ปริชญานนท์)
14. พระยาจ่าแสนยบดี (ชิต สุวรรณวร)
15. พระยาสุรินทราชา (นกยุง วิเศษกุล)
16. พระยาสุริยานุวัตร (เกิด บุนนาค)
17. พระยาอธิกรณ์ประกาศ (หลุย จาติกวณิช)
18. พระยามหาวินิจฉัยมนตรี (เภา ภวมัย)
19. พระยาอมเรศร์สมบัติ (ต่วน ศุขะวณิช)
20. พระยาพรหมทัตศรีพิลาต (แฉล้ม มิตรานนท์)
21. พระยาเมธาธิบดี (สาตร์ สุทธเสถียร)
22. พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลงกฎ
23. หม่อมเจ้าถาวรมงคลวงศ์ ไชยยันต์
24. เจ้าพระยามุขมนตรี (อวบ เปาโรหิตย์)
25. พระยาศรีสุริยราชวรานุวัตร (ศุข ดิษยบุตร)
26. พระยาราชวังสัน (ศรี กมลนาวิน)
27. พระยามานวราชเสวี (ปลอด ณ สงขลา)
28. พระยาเฉลิมอากาศ (สุณี สุวรรณประทีป)
29. พระยาโบราณราชธานินทร์ (พร เดชะคุปต์)
30. พระยาอานุภาพไตรภพ (จำรัส เทพหัสดิน ณ อยุธยา)
31. หม่อมเจ้าวิวัฒนไชย ไชยยันต์
32. พระยาพิพิธสมบัติ (ตาบ กุวานนท์)
33. พระยาสารศาสตร์ศิริลักษณ์ (สรรเสริญ สุขยางค์)
34. พระยาศรีวิสารวาจา (เทียนเลี้ยง ฮุนตระกูล)
35. หม่อมเจ้าวิบุลย์สวัสดิ์วงศ์ สวัสดิกุล
36. พระยาชลมารคพิจารณ์ (หม่อมหลวงพงษ์ สนิทวงศ์)
37. พระยากฤตราชทรงสวัสดิ์ (สุดใจ ไกรจิตติ)
38. พระยาอัชราชทรงสิริ (แม้น อรุณลักษณ์)
39. พระยาวิทุรธรรมพิเนตุ (โต๊ะ อัมระนันทน์)
40. พระยาโชฎึกราชเศรษฐี (ผ่อง โชติกะพุกกณะ)

ดูเพิ่ม

• ความเคลื่อนไหวสู่การเปลี่ยนแปลงการปกครองสยาม
• สภาที่ปฤกษาราชการแผ่นดิน
• สภาที่ปฤกษาในพระองค์
• คณะองคมนตรีไทย

อ้างอิง

• จีรวัฒน์ ครองแก้ว. องคมนตรี ศักดิ์ศรีแผ่นดิน. กรุงเทพ : มูลนิธิทรัพยากรมนุษย์ระหว่างประเทศ, พ.ศ. 2550. 269 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 978-974-7362-09-1

แหล่งข้อมูลอื่น

• พระราชบัญญัติองคมนตรี พุทธศักราช ๒๔๗๐ (PDF file)