เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่

เจ้าผู้ครอง แห่งนครเชียงใหม่
ราชาธิปไตยในอดีต
พระราชลัญจกร
พระเจ้าอินทวิชยานนท์ พระเจ้านครเชียงใหม่ที่ได้รับเกียรติยศสูงสุด
ปฐมกษัตริย์	พระเจ้ากาวิละ
องค์สุดท้าย	เจ้าแก้วนวรัฐ
สถานพำนัก	คุ้มหลวง
ผู้แต่งตั้ง	พระมหากษัตริย์ไทย
เริ่มระบอบ	พ.ศ. 2325
สิ้นสุดระบอบ	3 มิถุนายน พ.ศ. 2482
ผู้อ้างสิทธิ์	เจ้าวงศ์สักก์ ณ เชียงใหม่

ในสมัยที่เป็นประเทศราชของอาณาจักรธนบุรี เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ เป็นมีบรรดาศักดิ์เป็น "พระยาประเทศราช" โดยมีพระยาวิเชียรปราการ (บุญมา) เป็นพระยาเชียงใหม่องค์แรก ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์มีพระยาเชียงใหม่บางองค์ได้รับสถาปนาเป็น "พระเจ้าประเทศราช" เป็นกรณีพิเศษ เช่น พระเจ้ากาวิละ พระเจ้ามโหตรประเทศ จนวันที่ 16 ตุลาคม พ.ศ. 2399 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงสถาปนาพระยาประเทศราชในราชวงศ์ทิพย์จักรทั้งสามองค์ คือ พระยาเชียงใหม่ พระยาลำปาง และพระยาลำพูน ขึ้นเป็น "เจ้าประเทศราช" สืบมาจนถึงเจ้าแก้วนวรัฐ ผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 9 ซึ่งถึงแก่พิราลัยในปี พ.ศ. 2482 คณะรัฐมนตรีสมัยจอมพล แปลก พิบูลสงคราม มีมติให้ยุติการตั้งเจ้าประเทศราช ทำให้ตำแหน่งเจ้านครเชียงใหม่สิ้นสุดลงนับแต่นั้น

รายพระนาม (ธนบุรี-รัตนโกสินทร์)

ลำดับ	พระฉายาลักษณ์	รายพระนาม	เริ่มครองราชย์	สิ้นสุดรัชกาล	รวมระยะเวลา	หมายเหตุ
-		พระยาวิเชียรปราการ (บุญมา) (พระยาจ่าบ้าน)	พ.ศ. 2317	พ.ศ. 2319	2 ปี	บางตำราไม่นับเป็นเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่
1		พระเจ้ากาวิละ	พ.ศ. 2325	พ.ศ. 2356	31 ปี	พระโอรสในเจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว และเป็นพระราชนัดดาในพระยาไชยสงคราม (ทิพย์ช้าง) องค์ปฐมวงศ์
2		พระยาธรรมลังกา (เจ้าหลวงช้างเผือก)	พ.ศ. 2356	พ.ศ. 2366	10 ปี	พระโอรสในเจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว และเป็นพระอนุชาในพระเจ้ากาวิละ
3		พระยาคำฟั่น (เจ้าหลวงเศรษฐี)	พ.ศ. 2366	พ.ศ. 2368	2 ปี	พระโอรสในเจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว และเป็นพระอนุชาในพระเจ้ากาวิละ และเคยเป็นเจ้าครองนครลำพูนพระองค์แรก (พ.ศ. 2357 - พ.ศ. 2358)
4		พระยาพุทธวงศ์ (เจ้าหลวงแผ่นดินเย็น)	พ.ศ. 2369	พ.ศ. 2389	20 ปี	พระโอรสในนายพ่อเรือน และเป็นพระนัดดาในพระยาไชยสงคราม (ทิพย์ช้าง)
5		พระเจ้ามโหตรประเทศ	พ.ศ. 2390	พ.ศ. 2397	7 ปี	พระโอรสในพระยาธรรมลังกา
6		พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์	พ.ศ. 2399	พ.ศ. 2413	14 ปี	พระราชโอรสในพระเจ้ากาวิละ และแม่เจ้าโนจามหาเทวี
7		พระเจ้าอินทวิชยานนท์	พ.ศ. 2416	23 พฤศจิกายน พ.ศ. 2440	24 ปี	พระโอรสในพระยาราชวงศ์ (มหาพรหมคำคง) และเป็นพระนัดดาในพระยาคำฟั่น
8		เจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์	28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2444	5 มกราคม พ.ศ. 2453	9 ปี	พระราชโอรสในพระเจ้าอินทวิชยานนท์ และเจ้าหญิงรินคำเทวี
9		เจ้าแก้วนวรัฐ	23 มกราคม พ.ศ. 2453	3 มิถุนายน พ.ศ. 2482	29 ปี	พระราชโอรสในพระเจ้าอินทวิชยานนท์ และหม่อมเขียว

ผู้สืบราชสกุล ณ เชียงใหม่ หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง

ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ. 2475 ทางประเทศสยาม ได้ยกเลิกระบบประเทศราช ทำให้ฐานะของเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ถูกยกเลิกไป เหลือเพียงการสืบเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า เป็นผู้สืบราชสกุล ณ เชียงใหม่ ซึ่งบทบาทที่เห็นได้ชัด คือ การแสดงความจงรักภักดีต่อพระบรมราชจักรีวงศ์ ในพระราชพิธีต่าง ๆ

นับแต่พลตรีเจ้าแก้วนวรัฐถึงแก่พิราลัยในปี พ.ศ. 2482 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า เพื่อเป็นสัญลักษณ์แห่งการสืบราชสกุล ณ เชียงใหม่ ให้แก่ผู้สืบราชสกุลเป็นลำดับ ดังนี้

ลำดับ	ภาพ	รายพระนาม	เริ่มต้น	สิ้นสุด	รวมระยะเวลา	หมายเหตุ
1		เจ้าราชบุตร (วงษ์ตะวัน ณ เชียงใหม่) (พ.ศ. 2429 - พ.ศ. 2515)	พ.ศ. 2482	พ.ศ. 2515	33 ปี	พระโอรสในเจ้าแก้วนวรัฐ และแม่เจ้าจามรี
2		เจ้าพงษ์อินทร์ ณ เชียงใหม่ (พ.ศ. 2447 - พ.ศ. 2532)	พ.ศ. 2515	พ.ศ. 2532	17 ปี	โอรสในเจ้าแก้วนวรัฐ และหม่อมบัวเขียว ณ เชียงใหม่
3		เจ้าวงศ์สักก์ ณ เชียงใหม่ (พ.ศ. 2478 - ปัจจุบัน)	พ.ศ. 2532	ปัจจุบัน	28 ปี	โอรสในเจ้าพงษ์อินทร์ ณ เชียงใหม่ และหม่อมจันทร์สม ณ เชียงใหม่

เครื่องหมายตราสกุลวงศ์เจ้าเชียงใหม่

ตราประจำเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่

เครื่องหมายตราสกุลเจ้าเชียงใหม่แห่งราชวงศ์ทิพย์จักร เป็นรูปพระอินทร์มีพระวรกายสีขาวประทับนั่งอยู่ในปราสาท มีทับทิมเม็ดใหญ่และมีเพชรล้อมรอบ

ดูเพิ่ม

• เจ้าผู้ครองนครลำปาง
• เจ้าผู้ครองนครลำพูน

แหล่งข้อมูลอื่น

• ปราณี ศิริธร ณ พัทลุง. เพ็ชร์ล้านนา. (ครั้งที่ 2) เชียงใหม่ :ผู้จัดการ ศูนย์ภาคเหนือ, 2538.
• เจ้าวงศ์สัก ณ เชียงใหม่, คณะทายาทสายสกุล ณ เชียงใหม่. เจ้าหลวงเชียงใหม่. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), 2539.
• คัมภีร์ คัมภีรญาณนนท์ , นาวาอากาศเอก. เจ้านายฝ่ายเหนือ. เก็บถาวร 2021-05-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน