มันหมัก

หัวมันสำปะหลัง

มันหมัก คืออาหารสัตว์ที่ทำจากหัวมันสำปะหลัง

ในประเทศไทย เกษตรกรนิยมใช้มันสำปะหลังที่แปรรูปมาเป็นมันเส้นและมันอัดเม็ดในสูตรอาหารสัตว์ ซึ่งมันเส้นและมันอัดเม็ดมีราคาถูกกว่าวัตถุดิบอาหารประเภทเดียวกัน เช่น ปลายข้าว ข้าวโพด หรือการใช้มันสำปะหลังในการเลี้ยงสัตว์เพื่อลดต้นทุนการผลิตสัตว์ให้ต่ำลง

ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2547 วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีเพชรบุรี และมูลนิธิพัฒนามันสำปะหลังแห่งประเทศไทย ร่วมกันเผยแพร่และจัดทำโครงการอบรม การใช้มันสำปะหลังเป็นอาหารสัตว์ ให้แก่สมาชิกสหกรณ์โคนม ในเขตจังหวัดเพชรบุรี และจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ โดยส่งเสริมให้เกษตรกรผู้เลี้ยงโคนม ปลูกมันสำปะหลัง เพื่อผลิตเป็นมันเส้นสำหรับการเลี้ยงโคนมเพราะมีราคาถูก แต่สภาพภูมิอากาศไม่อำนวย มีฝนตกชุก ความชื้นในอากาศสูงจึงประสบกับปัญหาในการผลิตมันเส้น ถ้าเกษตรกรซื้อมันเส้นจากแหล่งผลิตอื่นจะมีราคาแพง (ประมาณ 5.5 - 6.0 บาทต่อกิโลกรัม)

ทำให้มีการศึกษาการหมักมันสำปะหลังสดร่วมกับวัสดุในท้องถิ่น เช่น เหง้าสับปะรด ใบกระถิน และกิ่งอ่อนสับ พบว่าสามารถนำมันสำปะหลังหมัก แทนการทำมันเส้นได้โดยไม่มีข้อจำกัดเรื่องเวลาและฤดูกาล และการหมักมันสำปะหลังสดร่วมกับกระถินและกิ่งอ่อนสับช่วยเพิ่มคุณค่าทางโภชนา โดยเฉพาะปริมาณโปรตีน และเป็นการเพิ่มมูลค่าวัสดุในท้องถิ่น จึงเผยแพร่ต่อเกษตรกรและได้รับความสนใจในการนำมันสำปะหลังหมักในอาหารโคที่เรียกว่า มันหมัก แทนการใช้มันเส้น สามารถลดต้นทุนการผลิตน้ำนมดิบของเกษตรกร และลดต้นทุนในการเลี้ยงโคเนื้อได้เป็นอย่างดี

มันหมักเป็นการนำหัวมันสำปะหลังสดสับเป็นชิ้นแล้วนำมาหมักรวมกับเหง้าสับปะรดหรือใบกระถินและกิ่งอ่อนสับ โดยน้ำหนักสดในสภาพไร้ออกชิเจนไม่น้อยกว่า 21 วัน มีกลิ่นหอมอมเปรี้ยว ความเป็นกรดด่าง ประมาณ 3.8 - 3.9 ค่าเฉลี่ยวัตถุแห้ง ไม่น้อยกว่า 34% โปรตีน ไม่น้อยกว่า 6.5% เยื่อใย NDF ประมาณ 35% เยื่อใย ADF ประมาณ 26% สามารถใช้เป็นอาหารแหล่งพลังงานในอาหารโคทดแทนมันเส้นได้เป็นอย่างดี มีโปรตีนสูงกว่ามันเส้น แต่ราคาถูกกว่า เกษตรกรสามารถทำมันหมักใช้ได้เองเพราะมีขั้นตอนที่ไม่ซับซ้อน และยังมีประโยชน์เท่ากับหรือมากกว่าอาหารประเภทอื่น ๆ

ในการทำมันหมัก มีขั้นตอนการทำที่ไม่ยุ่งยาก เริ่มจากสับหัวมันสดเป็นชิ้น ๆ ผสมกับเหง้าสับปะรดหรือใบกระถินและกิ่งอ่อนสับ หรือวัตถุดิบอาหารสัตว์อื่น ๆ ตามสัดส่วน คลุกเคล้าให้เข้ากัน บรรจุถุงพลาสติก ถุงละประมาณ 30 - 40 กิโลกรัม หรือหมักในหลุมหมักก็ได้ อัดให้แน่น แล้วไล่อากาศออก ใช้เชือกมันมัดปากถุงสวมทับด้วยถุงอาหารสัตว์อีกชั้นหนึ่ง หมักไว้ประมาณ 21 วัน แล้วสามารถนำไปเลี้ยงสัตว์ได้ เพื่อให้กรดไฮโดรไซยานิค ถูกทำลายหรือลดความเป็นพิษได้โดยความร้อนจากกระบวนการหมัก (กองอาหารสัตว์, 2550)

วัสดุและส่วนประกอบ

1. มันสด
2. ใบกระถินและกิ่งอ่อนสับ
3. ถุงพลาสติก มีไว้เพื่อทำการหมักมัน
4. ถุงอาหารสัตว์ มีไว้เพื่อสวมถุงพลาสติกที่ใส่มันหมักอีกชั้นหนึ่ง
5. จุลินทรีย์ EM ขยาย
6. อุปกรณ์ต่าง ๆ ตามความเหมาะสมที่จะใช้ในการผสม