กัญชาเทศ
| กัญชาเทศ | |
|---|---|
| |
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ 
| |
| โดเมน: | ยูแคริโอตา |
| อาณาจักร: | พืช |
| เคลด: | พืชมีท่อลำเลียง |
| เคลด: | พืชดอก |
| เคลด: | พืชใบเลี้ยงคู่แท้ |
| เคลด: | แอสเทอริด |
| อันดับ: | กะเพรา |
| วงศ์: | วงศ์กะเพรา |
| สกุล: | Leonurus L. |
| สปีชีส์: | Leonurus sibiricus |
| ชื่อทวินาม | |
| Leonurus sibiricus L. | |
กัญชาเทศ (จีน: 益母草; พินอิน: Yìmǔcǎo) ชื่อวิทยาศาสตร์: Leonurus sibiricus เป็นพืชในวงศ์ Lamiaceae พบตั้งแต่ไซบีเรียจนถึงจีน ชื่ออื่น: ซ้าซา (นครพนม), ส่านํ้า (เลย), ผักหนอกช้าง (น่าน), เอี้ยะบ่อเช่า (จีนแต้จิ๋ว),[1] กัญชาจีน[2] เป็นพืชปลูกในสหรัฐ ในไทยพบตามหมู่บ้านชาวเขา ใบมีรูปร่างคล้ายใบกัญชา ออกดอกตามซอก ทุกส่วนของต้นมีกลิ่นหอมแรง มีสารลีโอนูรีน ฤทธิ์คล้ายกับยากล่อมประสาท โดยเพิ่มระดับของ 5-ไฮดรอกซีทริปตามีน, นอร์อะดรีนาลีน และโดพามีน[3] เป็นยาสมุนไพร โดยตำรับยาพื้นบ้านใช้รักษามาลาเรีย[4]
ลักษณะ[แก้]
เป็นไม้ล้มลุกอายุปีเดียว ขึ้นในทุ่งหญ้าที่มีหินหรือทราย, ป่าสน ที่ความสูงตั้งแต่ระดับน้ำทะเลถึง 1,500 เมตร มีลำต้นตรงเป็นสี่เหลี่ยม แตกกิ่งก้านเล็กน้อย ความสูง 1–1.2 เมตร ใบเป็นใบเดี่ยวเรียงตรงข้าม รูปวงรีขอบใบหยักเว้าลึก ยาว 5–7 เซนติเมตร กว้าง 4–5 เซนติเมตร ดอกช่อ ออกตามปลายกิ่ง กลีบดอกเชื่อมติดกันปลายแยกเป็น 2 ปาก ดอกมีหลายสีตามแต่สายพันธุ์เช่น สีขาว, สีม่วง และ สีแดง ออกช่วงฤดูฝนต่อเนื่องไปจนถึงฤดูหนาว ผล รูปทรงกลม แห้งไม่แตกขนาดเล็ก มี 3 สัน มีเมล็ดขนาดเล็ก ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด[2][5]
เภสัชวิทยา[แก้]
ช่วงที่ยังไม่ออกดอกสารที่พบในใบกัญชาเทศจะมีปริมาณมากกว่าช่วงที่ออกดอกแล้ว โดยเป็นสารประเภทแอลคาลอยด์ เช่น ลีโอนูรีน (Leonurine) ซึ่งเป็นสารที่กระตุ้นให้มดลูกบีบตัว และมีสาร Stachydrine, Leonuridine, Leonurinine เป็นต้น ส่วนข้อมูลอีกแหล่งระบุว่าลำต้นมีน้ำมันหอมระเหย 0.5% มีสารแอลคาลอยด์ ลีโอนูรีน ลักษณะเป็นผงอสัณฐานสีส้ม, มีสาร iridoids, leonuride ฯลฯ มีสารฟลาโวนอยด์ เช่น อะพิจีนีน, รูติน, เควอซิติน และอื่น ๆ[5]
กัญชาเทศ มีฤทธิ์ลดความดันโลหิต ทำให้หลอดเลือดหดตัว ต้านการแข็งตัวของเลือด ยับยั้งการหดเกร็งของกล้ามเนื้อ[6]
น้ำต้มของลำต้นหรือสารสกัดจากแอลกอฮอล์ เมื่อนำมาฉีดเข้าหลอดเลือดดำของกระต่ายที่นำมาทดลองหรือให้กระต่ายทดลองกิน พบว่ามดลูกของกระต่ายที่อยู่ในร่างกายหรือนำออกมานอกร่างล้วนมีการบีบตัวแรงและถี่ขึ้น อีกทั้งยังแสดงให้เห็นว่า น้ำต้มมีประสิทธิภาพในการบีบตัวแรงกว่าสารที่สกัดได้จากแอลกอฮอล์ และยังพบว่าการออกฤทธิ์นั้นคล้ายกับฮอร์โมนเพศหญิง แต่ประสิทธิภาพจะด้อยกว่า เมื่อนำสารแอลคาลอยด์ที่ได้จากต้นกัญชาเทศ มาฉีดเข้าเส้นเลือดดำของกระต่ายที่นำมาทดลอง พบว่ามีผลทำให้กระต่ายมีการขับปัสสาวะถี่ขึ้น น้ำต้มหรือน้ำแช่ของลำต้นกัญชาเทศ มีประสิทธิภาพฆ่าเชื้อแบคทีเรียของโรคผิวหนังได้[5]
แอลคาลอยด์[แก้]
แอลคาลอยด์ที่แยกได้จากพืชชนิดนี้ได้แก่:[8]
- Cycloleonurinine
- Leoheterin
- ลีโอนูรีน (Leonurine)
- Leonurinine
- Leuronurine
- Prehispanolone[9]
- Preleoheterin
- Stachydrine[10]
อ้างอิง[แก้]
- ↑ อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ
<ref>ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ:2 - ↑ 2.0 2.1 นายเกษตร (3 ตุลาคม 2012). ""กัญชาจีน" กับสรรพคุณยา". ไทยรัฐ. สืบค้นเมื่อ 19 มิถุนายน 2022.
- ↑ Jia, Miaomiao; Li, Chenxin; Zheng, Ying; Ding, Xiaojing; Chen, Meng; Ding, Jianhua; Du, Renhong; Lu, Ming; Hu, Gang (1 พฤศจิกายน 2017). "Leonurine Exerts Antidepressant-Like Effects in the Chronic Mild Stress-Induced Depression Model in Mice by Inhibiting Neuroinflammation". International Journal of Neuropsychopharmacology. 20 (11): 886–895. doi:10.1093/ijnp/pyx062. PMC 5737563. PMID 29016795.
- ↑ "กัญชาเทศ". บ้านและสวน. อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง. 14 กรกฎาคม 2016.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 "กัญชาเทศ" (PDF). กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก.
- ↑ "คำถาม : กัญชาเทศ". สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. 7 พฤษภาคม 2009.
- ↑ "The Leonurine and its preparation". An Hui New Star Pharmaceutical Development Co. 2008. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 15 พฤษภาคม 2008. สืบค้นเมื่อ 28 สิงหาคม 2008.
- ↑ "Leonurus sibiricus L. Labiatae Korean Name: Ik-mo-cho English Name: Motherwort Parts used. Herb. Traditional uses". webcache.googleusercontent.com. สืบค้นเมื่อ 4 ธันวาคม 2008.
- ↑ "prehispanolone - PubChem Public Chemical Database". Pubchem.ncbi.nlm.nih.gov. 29 พฤศจิกายน 2004. สืบค้นเมื่อ 18 มกราคม 2010.
- ↑ "stachydrine - PubChem Public Chemical Database". Pubchem.ncbi.nlm.nih.gov. 29 พฤศจิกายน 2004. สืบค้นเมื่อ 18 มกราคม 2010.
บรรณานุกรม[แก้]
- จารุพันธ์ ทองแถม, ม.ล. (2012). ร้อยพรรณพฤกษา พืชมหัศจรรย์โลกวิกฤติ. กรุงเทพฯ: เศรษฐศิลป์. p. 469. ISBN 978-616-7376-46-2.
แหล่งข้อมูลอื่น[แก้]
- "Leonurus sibiricus L., honeyweed". plants.usda.gov. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 10 พฤษภาคม 2013.
- "Taxon: Leonurus sibiricus auct. pl". www.ars-grin.gov. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 8 พฤษภาคม 2009.
- "Leonurus japonicus" เก็บถาวร 2018-10-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. Bishop Museum, Herbarium Pacificum. 12 มีนาคม 2003.