กอมโฟทีเรียม

กอมโฟทีเรียม ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: Early Miocene–Middle Miocene PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Mammalia
อันดับ:	Proboscidea
วงศ์:	Gomphotheriidae
สกุล:	Gomphotherium Burmeister, 1837
Species
Subgenus Gomphotherium G. angustidens (Cuvier, 1817) (type) G. annectens (Matsumoto, 1925) G. browni (Osborn, 1926) G. connexum Hopwood, 1935 G. cooperi (Osborn, 1932) G. hannibali Welcomme, 1994 G. inopinatum (Borissiak and Belyaeva, 1928) G. libycum (Fourtau, 1918) G. mongoliense (Osborn, 1924) G. obscurum (Leidy, 1869) G. pojoaquensis (Frick, 1933) G. productum (Cope, 1874) G. pygmaeus (Deperet, 1897) G. riograndensis (Frick, 1933) G. steinheimensis (Klahn, 1922) G. subtapiroideum (Schlesinger, 1917) G. sylvaticum Tassy, 1985 G. wimani Hopwood, 1935 G. tassyi Wang, Li, Duangkrayom, Yang, He & Chen, 2017 Subgenus Genomastodon G. osborni (Barbour, 1916) G. willistoni (Barbour, 1914) Incertae sedis G. calvertensis Gazin and Collins 1950
ชื่อพ้อง
Trilophodon Falconer and Cautley, 1846 Tetrabelodon Cope, 1884 Serridentinus Osborn, 1923 Tatabelodon Frick 1933

กอมโฟทีเรียม (อังกฤษ: Gomphotherium (เสียงอ่านภาษาอังกฤษ: /ˌgɒmfɵˈθiːriəm/)) บางคนเรียกในชื่อ ไตรโลโฟดอน เป็นตระกูลสัตว์งวงที่มีลักษณะค่อนข้างโบราณ ขากรรไกรล่างบางชนิดยาวถึง 2 เมตร มีงา 2 คู่ที่ค่อนข้างสั้น งอกจากขากรรไกรบนและล่าง ฟันกราม 2 ซี่แรก (M1, M2) ทั้งด้านบนและด้านล่างจะมีสันในแนวขวางจำนวนเท่ากัน คือ 3 สัน แต่ฟันกรามซี่สุดท้ายจะเพิ่มอีกหนึ่งสัน จำนวนของสันฟันอาจจะเพิ่มขึ้นได้ในบางตัวซึ่งเป็นกรณีข้อยกเว้น สันฟันดังกล่าวนี้เกิดจากการเรียงตัวของปุ่มฟัน (cusp) ในแนวขวาง แต่แนวสันฟันไม่ค่อยชัดเจนเหมือนในสกุล มาสโตดอน ถิ่นที่อยู่

กอมโฟทีเรียม มีชีวิตอยู่ในสมัยไมโอซีนช่วงกลาง (16 -11 ล้านปีก่อน) อาศัยอยู่ใกล้แหล่งน้ำทะเลสาบในเขตป่าที่ค่อนข้างแห้งแล้ง แต่บางชนิดอาศัยอยู่ตามที่ลุ่มชื้นแฉะคล้ายพวกสมเสร็จ โครงกระดูกที่สมบูรณ์ของกอมโฟทีเรียม พบใกล้เมือง Sansan ประเทศฝรั่งเศส ซึ่งสามารถดูได้ที่พิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์ธรรมชาติในกรุงปารีส การกระจาย ส่วนใหญ่พบในยุโรปตะวันตก แหล่งพบอื่น ๆ ได้แก่ ทวีปแอฟริกา อเมริกาเหนือ และเอเชีย โดยแหล่งล่าสุด เมื่อ พ.ศ. 2540 คือ แหล่งบ่อทรายตำบลท่าช้าง อำเภอเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดนครราชสีมา ปี 2547 ทีมนักวิจัยนำโดย ดร.เยาวลักษณ์ ชัยมณี ได้สำรวจแหล่งเหมืองลิกไนต์แม่เมาะ จ.ลำปาง และได้พบฟอสซิลงาช้างโบราณ อายุ 13 ล้านปีพันธุ์กอมโฟเทอเรียม (Gomphotherium) หรือช้าง 4 กิ่ง โดยประกอบด้วยงาบน 2 กิ่ง ความยาวประมาณ 70 เซนติเมตร และงาล่าง 1 กิ่ง ซึ่งฟอสซิลอยู่ในสภาพที่ค่อนข้างสมบูรณ์

เตตระโลโฟดอน

เตตระโลโฟดอน (Tetralophodon) หรือ ช้างสี่งา เป็นตัวแทนของกลุ่มบรรพบุรุษดั้งเดิมของช้างแท้ในปัจจุบัน ความสูงประมาณ 2.5 เมตร หัวของ เตตระโลโฟดอน มีลักษณะยาว ขากรรไกรบนและล่างยาวปานกลาง ( สั้นกว่า กอมโฟทีเรียม ) มีงา 4 อันหรือ 2 คู่จากขากรรไกรบนและล่าง ฟันกราม 2 ซี่แรก มีสันฟันในแนวขวาง 4 สัน ( ถ้า 3 สัน คือ กอมโฟทีเรียม ) แต่ฟันกรามซี่สุดท้ายจะมี 5 สัน และเชื่อว่า เตตระโลโฟดอน เป็นสัตว์ที่กินหญ้าอ่อนลำต้นสูง ซึ่งสูงเกินกว่าที่สัตว์อื่น ๆ จะกินได้

เตตระโลโฟดอน มีชีวิตอยู่ในยุคไมโอซีนช่วงกลาง ถึงไพลโอซีน (16-1.6 ล้านปีก่อน ) การกระจาย พบซากดึกดำบรรพ์ในยุโรป เอเชียและอเมริกาเหนือ ในประเทศไทยพบขากรรไกร ฟันและงา ที่อำเภอเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดนครราชสีมา

อ้างอิง

• ช้างโบราณของโลก เก็บถาวร 2008-01-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน สถาบันวิจัยไม้กลายเป็นหินและทรัพยากรธรณีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ